Trybunał w Strasburgu: Węgry mają prawo zakazać eutanazji

Adobe Stock

· Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że obowiązujący na Węgrzech zakaz eutanazji i wspomaganego samobójstwa nie narusza Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

· Sprawa dotyczyła 45-letniego mężczyzny cierpiącego na stwardnienie zanikowe boczne.

· Pacjent domagał się pomocy lekarza w popełnieniu samobójstwa przed wejściem w finalne stadium choroby.

· Lekarze odmówili mu jednak pomocnictwa w tym procederze.

· Wyrok Trybunału potwierdza dotychczasową linię orzeczniczą, zgodnie z którą państwa dysponują swobodą decyzji co do legalizacji lub delegalizacji eutanazji i wspomaganego samobójstwa.

Sprawa dotyczyła 45-letniego Daniela Karsai z Węgier, u którego zdiagnozowano stwardnienie zanikowe boczne (zespół ALS), będące nieuleczalnym schorzeniem neurodegeneracyjnym objawiającym się stopniowym porażeniem mięśni w całym ciele, w końcowych fazach prowadzącym do trwałej niewydolności oddechowej i śmierci. Większość osób z zespołem ALS przeżywa od 2 do 5 lat od pojawienia się pierwszych objawów. Z tego powodu mężczyzna cierpiał na myśli samobójcze. Chciał odebrać sobie życie z pomocą lekarza, co na Węgrzech nie jest możliwe, bo eutanazja i wspomagane samobójstwo są tam zakazane. Przestępstwem jest nie tylko przeprowadzenie eutanazji bądź wspomaganego samobójstwa, ale także udzielenie pomocy przez zapewnienie możliwości wyjazdu za granicę do kraju, w którym te procedery są legalne.

Eutanazja polega na działaniu osoby trzeciej w celu przyspieszenia śmierci człowieka doznającego cierpień, czy to poprzez podanie trucizny (eutanazja czynna), czy to poprzez wstrzymanie czynności koniecznych dla podtrzymywania życia np. karmienia (eutanazja bierna). Wspomagane samobójstwo jest formą eutanazji polegającą na udzieleniu pomocy cierpiącemu człowiekowi w samodzielnym popełnieniu samobójstwa np. poprzez wypisanie mu recepty na trujący środek farmakologiczny, który on następnie samodzielnie zażyje.

W 2023 r. Daniel Karsai złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, stawiając zarzut naruszenia jego prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) oraz zakazu dyskryminacji (Art. 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). W jego ocenie, istota naruszenia polega na braku dostępu do pomocy w przyspieszeniu śmierci w sytuacji, gdy jest on śmiertelnie chory i doznaje poważnych cierpień. Stwierdził on, że, wraz z postępem jego choroby, „zostanie zamknięty w swoim ciele przy zachowaniu pełnej świadomości przez długi czas, oczekując tylko na zgon w bezsensownej egzystencji”.

W 2024 r. Trybunał w Strasburgu większością 6 do 1 głosów orzekł, że nie doszło do naruszenia art. 8 i art. 14 EKPC.  Trybunał stwierdził, że choć Konwencja nie stoi na przeszkodzie eutanazji czy wspomaganego samobójstwa, to zarazem nie nakłada na państwa obowiązku ich legalizacji. Zagadnienie to jest kontrowersyjne etycznie, a zarazem większość państw członkowskich Rady Europy zakazuje eutanazji i wspomaganego samobójstwa. Z tego względu Węgry mają swobodę decyzji co do legalizacji lub delegalizacji eutanazji i wspomaganego samobójstwa.

„Ochrona życia pacjentów cierpiących na poważne choroby jest obecnie jednym z największych wyzwań współczesnego świata. Choć większość państw wciąż chce pomagać cierpiącym przez odpowiednią opiekę paliatywną, wsparcie psychologiczne i środki socjalne, a nie przez zachęcanie ich do samobójstwa, to jednak obecna jest powolna tendencja na rzecz coraz większej akceptacji eutanazji i wspomaganego samobójstwa. W tym kontekście prawo cierpiących do życia – zagwarantowane w art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - staje pod znakiem zapytania. Trybunał w Strasburgu podtrzymał swoją dotychczasową linię orzeczniczą, według której państwa nie mają obowiązku chronić życia osób, które same chcą je sobie odebrać. Zarazem państwa nie mają obowiązku aktywnie pomagać w popełnianiu samobójstw. Wyrok Trybunału jest więc tylko pozornie korzystny dla ochrony życia, bo ochrona ta jest warunkowa, uzależniona od międzynarodowych tendencji. Dziś większość państw nie akceptuje eutanazji w jakiejkolwiek formie, ale jeśli w przyszłości to się zmieni, to i Trybunał może zmienić stanowisko” – podkreśla Filip Bator z Instytutu Ordo Iuris.

Wyrok ETPC z 13 czerwca 2024 r., Karsai v. Węgry.